Hoewel het verschil niet heel erg duidelijk is, bestaat er wel degelijk een verschil tussen Cabaret en Stand Up Comedy. Maar eerst is het handig om te weten waar beide stromingen vandaag komen.
Dus let op; een klein stukje boeiende humor-geschiedenis in vogelvlucht…

Ontstaan Cabaret
Het woord ‘cabaret’ wordt in Frankrijk al eeuwenlang gebruikt. Cabaret was de naam voor een café waar optredens plaatsvonden van bijvoorbeeld minstrelen, muzikanten en jongleurs.
Aan het einde van de 19e eeuw opende in Parijs een klein cabaret met de naam Chat Noir ( Zwarte Kat ) zijn deuren. Het was een plek waar schrijvers, kunstenaars en muzikanten het publiek wilde vermaken en door middel van sketches, liedjes en grappige monologen maatschappij kritische zaken aan de kaak wilden stellen.
Deze optredens werden al snel een groot succes! Aan het eind van de 19e eeuw werden er ook in Amsterdam tal van cabaretjes georganiseerd en ook andere steden als Berlijn en Wenen vond deze kunstvorm gretig aftrek.
Vanaf de jaren 70 werd het cabaret in Nederland steeds ‘politieker’ denk maar aan de Oudejaarsconference van Wim Kan, Seth Gaaikema, Neerlands Hoop en Lebbis en Jansen.

Ontstaan Stand Up Comedy
Comedy is daarentegen in Nederland nog redelijk nieuw. Een van de eerste Hollandse podia waar echte Stand Up Comedy Shows werden georganiseerd was het Amsterdamse Café Helmers vanaf 1994 werden hier Stand Up Comedy avonden gehouden. Een aantal bekendere comedians zijn hier hun carrière begonnen waaronder Arie Koomen en Martijn Oosterhuis.
Eigenlijk is stand up comedy komen overwaaien uit de Verenigde Staten die snel gevolgd werden door Engeland. Het exacte begin van de stroming Stand Up is moeilijk aan te wijzen. Toch is het duidelijk dat het in de kroegen begonnen moet zijn. Met creatieve barmannen of getapte bezoekers die met grappige verhalen de aanwezigen wilden vermaken. Daarna groeide dit uit tot een heus format. Gewoon goede grappen, anekdotes en verhalen zonder onnodige (muzikale of dramaturgische) franje of opgedrongen moralisme. Gewoon grapjes om te lachen.
Oke, nu heb je een beetje een beeld. Maar wat zijn nu de grootste verschillen?

MOET het leuk zijn? Of: de noodzaak van de lach…
Stand Up Comedy staat hoofdzakelijk in het teken van de lach, daar zijn de meeste mensen ( en comedians ) het wel over eens. Je verhaal ( optreden ) kan nog zo goed in elkaar zitten maar als je jouw publiek niet aan het lachen krijgt, heb je volgens de meeste mensen uit het publiek je werk niet goed gedaan.
Tijdens een cabaretvoorstelling wordt er over het algemeen veel gelachen, je kan alleen niet stellen dat een cabaretvoorstelling valt of staat bij de lach. Veel cabaretiers proberen met hun optreden het publiek over het algemeen een boodschap mee te geven. In veel cabaretvoorstellingen komen ook liedjes voor, een verschijnsel dat in Stand Up Comedy eigenlijk bijna nooit voorkomt.
Je zou ook kunnen zeggen: cabaret moet MEER dan leuk zijn en Stand Up Comedy moet VOORAL leuk zijn!

Samenhang en thema
Meestal probeert een Stand Up Comedian de lach te verkrijgen aan de hand van een grappig verhaal, oneliners, leuke anekdotes. Deze kunnen echter zonder bruggetjes en zonder rode draad aan elkaar geregen worden. Maar de cabaretier komt daar natuurlijk niet mee weg. Van hem/ haar verwachten we een logisch geheel met zeggingskracht. Of zoals je wilt: een act met een kop en een staart. Een cabaretprogramma heeft een bepaalde thematiek en soms ook cliffhangers. Ter opvulling kunnen er wat zijdelingse grappen gemaakt worden, maar in principe moet het materiaal in het teken staan van het gekozen thema.
Het is natuurlijk wel te kort door de bocht als je stelt dat een Stand Up Comedy Show in tegenstelling tot een cabaretvoorstelling over niks gaat. Er zijn genoeg Stand Up Comedians die juist hun publiek een boodschap mee willen geven en politiek geëngageerd zijn.

Tijdsduur
Een avondvullende cabaretshow duurt doorgaans 1,5 tot 2 uur. Deze show wordt gevuld door 1 cabaretier, cabaretduo of groter cabaretgezelschap. Een stand-up comedy avond kan ook zo lang duren maar wordt vaak ingevuld door meerdere comedians. Vanwege de grapdichtheid is een act van 30 a 45 minuten een behoorlijke tijdsduur voor 1 stand up comedian. Daarom dat een stand up avond vaak bestaat uit 3 tot 4 comedians. Een veel voorkomende format is twee acts van 15 a 20 minuten voor de pauze en een zogeheten headliner van 30 a 45 na de pauze. De show wordt vaak gemc’d door een Master of Ceremony (MC) die het publiek opwarmt en de acts na tal van grappen en publiekinteractie aankondigt.

Locatie
Cabaret vind meestal vooral in het theater plaats. Terwijl Stand Up Comedy buiten de theaters ook vaak te vinden is in bijvoorbeeld kroegen, poppodia, jongerencentra. Stand Up is ook gemakkelijk in te zetten vanwege de minimale eisen die er nodig zijn. Een enkele microfoon en klein speelvlak is al genoeg voor een stand up comedian om zijn werk te doen. Veel cabaretshows hebben een groter eisenpakket.

Interactie
Veel comedians maken ook gretig gebruik van publieksparticipatie ( dit is ook meestal de reden dat veel mensen tijdens een comedy show ook nooit vooraan willen zitten ). Bij cabaretiers is dit eerder uitzonderlijk. Er zijn wel cabaretiers die het publiek nadrukkelijk bij de show betrekken, maar toch gebeurt dit doorgaans veel minder dan bij stand up comedy.

Het grijze gebied
Zijn Theo Maassen en Javier Guzman nou stand up comedians of cabaretiers? Eigenlijk zijn ze het allebei. Van oorsprong zijn het stand up comedians. Ook in hun theatershows doen ze haast nooit typetjes of liedjes en ze maken vrijwel van het begin tot het eind grappen. Ze weten hun grappen echter wel in een vorm en verhaal te gieten en het dusdanig op te bouwen dat we van een pprogramma’ kunnen spreken.

Discussie over Stand Up Comedy en Cabaret
Er zijn mensen uit de theaterwereld die geen stand up comedy in hun theater willen omdat ze het een hele andere discipline vinden dan cabaret en kleinkunst. Dan zijn er weer andere die zeggen dat stand up comedy eigenlijk cabaret is, en daar dan weer een subgenre van is. Ach ja, je kunt er op verschillende manieren naar kijken. Opvallend is dat in bijvoorbeeld de VS deze discussie helemaal niet bestaat. Er is gewoon comedy. En soms zijn er comedians die wat met muziek doen of een buikspreekpop. Maar het valt allemaal onder de noemer comedy.
Maar goed, wij zitten hier in Europa met de Franse erfenis van het ‘cabaret’. Dus de discussie zal nog wel een tijdje voortduren…